Celeste Lupus

ORGAANDONATIE

De Tweede Kamer heeft een wet aangenomen die orgaandonatie gemakkelijker moet maken. Iedereen wordt orgaandonor tenzij men kenbaar maakt dat niet te willen. Hoe de wet er precies uitziet, of het door de Eerste Kamer wordt aangenomen, hoe het in de praktijk zal werken is onzeker. Het is wederom een sterk staaltje hoe er met de persoonlijke levenssfeer wordt omgesprongen. Belangengroeperingen dwingen hun wensen af met bedenkelijke argumentatie. De arts die in Nieuwsuur gisteravond kwam uitleggen waarom dat allemaal zo perfect in orde is maakte op mij de indruk van een koele berekenende technicus die zo de fabriek bedrijfsklaar maakt. Er is een duidelijk verschil tussen leven zoals dit soort artsen dat zien en de werkelijkheid. De werkelijkheid is dat het leven eindig is en het zinvol moet zijn. Daartoe behoort het recht om waardig te kunnen sterven. Het argument van de arts dat tegen de aantasting van het lichaam bezwaar kan worden gemaakt lijkt nobel maar is het niet. Het lijkt nobel om een verkeersslachtoffer te helpen met een transplantatie waarvoor weer een ander verkeersslachtoffer wordt geofferd omdat die het orgaan zelf niet meer nodig heeft. Maar wie bepaalt dat? Ja, u raadt het antwoord, de arts. En daar wringt de schoen. Niet alleen bestaat het gevaar van onbekwame artsen, van verkeerde artsen, maar ook de marktwerking van de orgaanhandel. De koele berekenende arts die bij Mariëlle Tweebeeke out of the blue wist te vertellen dat negentig procent van de Nederlanders voor orgaandonatie is weet niet waar hij het over heeft. Deze loze bewering ontzenuwde hij onmiddellijk zelf door te verklaren dat het in de huidige praktijk zo moeilijk is om familie van gestorven donoren te overtuigen. Ik denk wel dat negentig procent van de artsen daar voor is, de redenen laten zich raden, en dat hij één en ander door elkaar haalt, maar negentig procent van de bevolking zeker niet. Integendeel, uit de reserve die hijzelf bij de familie van de overledenen bespeurde blijkt het tegendeel. Hij wist ook te vertellen dat de nieuwe wet niets zou veranderen want de familie kon alsnog bezwaar maken. De vraag dringt zich natuurlijk op ‘waarom dan deze wet?’. De medische ethiek is ver te zoeken. Aan een menswaardige levensbeëindiging weigeren vele artsen mee te werken. Wel om het ondraaglijk lijden maar zo lang mogelijk te rekken. Als een goedwillende arts dat toch doet wordt hij verraden door een jonge arts assistent in opleiding die is opgevoed in de leer dat regels gaan boven het leven. Ons burgerlijk wetboek kende een cynisch artikel dat aan de laatst behandelend arts een voorrecht toekende voor zijn rekening. In de huidige verzorgingsstaat hebben artsen dat niet meer nodig. Het medische beroep is een vaktechnisch beroep geworden met weinig oog voor het werkelijke mens zijn. De aan blaaskanker gestorven concertpianist Gérard van Blerk wist over de hem behandelende geneesheren te melden: ‘ze kennen maar een paar handelingen.’ Het leven is eindig, daar is geen respect meer voor. De Russische schrijver Leo Tolstoj zei het al, hij zei: ‘een arts verdient geld aan het lijden’. Het valse beroep op ‘’eerbied voor het leven’ en de angst voor het wetboek van strafrecht dat de ethisch handelende arts moord in de schoenen schuift geven de stand van zaken weer. Het gaat niet om de kwaliteit van het leven, het recht om waardig te sterven. Neen, geheel andere belangen spelen een rol. In het boek ‘Le grand secret’ van René Barjavel beschrijft hij hoe deze ontwikkeling zich keert tegen een menswaardig bestaan, waarin het recht om te sterven hem is ontnomen. Het leven is eindig. Laten we het niet onnodig laten rekken door kwakzalvers.

HOTEL VAN DER WERFF

Hotel Van der Werff op Schiermonnikoog is een begrip. Van een goede vriend kreeg ik daarover de volgende informatie. Jan Fischer, hij studeerde van 1962-1965 economie aan de R.U. te Groningen, kocht het in 1982 van de erfgenamen van “Juffrouw Dien” voor 1,3 miljoen gulden, zij had het in 1955 overgenomen van Sake van der Werff. Onder het motto ”vernieuwing is een gebrek aan zelfbeheersing” probeerde Fischer het hotel te behouden of de tijd had stilgestaan. Hoewel dit jaar de prijs van een kopje koffie verhoogd is van 0,60 cent naar 0,80 cent. Jan Fischer was altijd gekleed in zijn eeuwige blauwe pak. Toen in 1981 juffrouw Dien overleed, die haar hele leven vrijgezel was gebleven, is er een comité van Verontruste Hotelklanten, onder leiding van Willem Duisenberg, in het leven geroepen. Er werd een obligatielening van 300.000 gulden uitgeschreven, waarvan de renteopbrengsten alleen in het hotel kon worden besteed. Jan Fischer ging het kopen, hij trouwde en kreeg twee kinderen, Rob en Charlotte. Tien jaar later pakte zijn echtgenote de bus naar de boot en verdween. Op vakantie ging Jan nooit. Eén keer per jaar stak hij de weg over en ging hij zijn grote concurrent Andre Zandt van Graaf Bernstorff gelukkig Nieuwjaar wensen. Ook de gebroeders Ankers (bekende advocaten in Nederland) sliepen altijd in dezelfde kamer in het hotel. Jan Blauwpak was een man van weinig woorden, zei Anker. Goedemorgen, dat was het enige was hij tegen me zei. Heel soms als ik geluk had, zei hij welterusten. Met die zwijgzaamheid plaagden de gebroeders Ankers hem soms: zei je wat, Jan? Wibo van de Linde, journalist en tv maker kon zich eraan storen dat van Fischer een karikatuur werd gemaakt. Volgens Wibo was Jan een erudiete man. Op 3 september 2014 overleed Jan Fischer op 74-jarige leeftijd. Hij wilde worden opgebaard op zijn geliefde biljart, in de gelagkamer en uiteraard werd zijn laatste opdracht uitgevoerd. Hij werd begraven naast Sake van der Werff.

Tot zover het relaas van mijn vriend.

Zelf herinner ik mij Hotel Van der Werff onder het toeziend oog van juffrouw Dien met een heel bijzondere sfeer. In de gelagkamer kon een koor spontaan in gezang uitbarsten. Ik heb er de uitgever Thieme uit Zutphen ontmoet, die op Schiermonnikoog zijn vogelboeken kwam verkopen. Waarschijnlijk was hij de grootvader van Marianne Thieme, lid van de Tweede Kamer voor het welzijn der dieren. Ook herinner ik mij het bezoek aan de beeldhouwer Van Waning, tachtig jaar oud die op het eiland een afgezonderd leven leidde.

Na de overname door Jan Fischer veranderde misschien niet het interieur, maar wel dat hij als man op de achtergrond, niet in blauw pak maar in trui en manchesterbroek, in een achterkamertje de genuttigde verteringen bijhield en voor de vertrekkende gasten minutieus de rekeningen opmaakte. De bedden waren doorgezakt en het slechte slapen probeerde je te verdrijven met Beerenburg in de gelagkamer. De schrijfster Doeschka Meijsingh schijnt ooit kond gedaan te hebben van de gehaktbal die daar in het etablissement verkeerd was gevallen. Liefhebbers van Beerenburg hebben daar geen last van. Voor hen blijft Hotel Van der Werff het toevluchtsoord voor amateur strandjutters met het verlangen naar het ruige leven, dat Hotel Van der Werff ziet opduiken als het walhalla waar wederom Beerenburg de pijn verzacht en de toekomst niet verder gaat dan het wachten op de bus naar de boot, die zoals mij is verteld door de vrouw van Jan Fischer werd versmaad bij haar laatste vertrek. Jan Fischer schermde graag met belangrijke gasten, zoals Jan Terlouw die met zijn familie het hotel eer had aangedaan.

De tijd van Sake Van der Werff en later juffrouw Dien is voorbij, toen het zich kon vergelijken met een etablissement als De Rustende Jager in Bergen Binnen, waar de weemoed het hoogste woord had en ketsende biljartballen dat alleen maar konden onderstrepen.

Met Jan Fischer werd de weemoed een handelsobject, hij was per slot van rekening econoom. Ook Willem Duisenberg zal daar aan hebben bijgedragen, die ik mij kan herinneren in een geheel ander etablissement, namelijk in de kleine besloten societeit Het Jagertje in Den Haag waar hij zich liet fêteren door de onroerend goed makelaar Zadelhof en Duisenberg daar zo onder de indruk van moet zijn geweest dat hij bij het afscheid van de ABNAMRO bankier Hazelhoff in het Concertgebouw de laatste toesprak met ‘Beste Zadelhof’ en de haastige verbetering niet veel meer kon goedmaken.

Ik zou opnieuw naar Hotel Van der Werff willen gaan om er ver afgezonderd een verhaal te schrijven, bezield door herinneringen aan vroeger. Ik vrees echter dat zoiets niet meer mogelijk is. Ik hoor nu al in de gelagkamer de stamgasten in de weer met hun I-phones en Smart-phones, die belangrijker worden gevonden dan de rust waarmee het hotel wordt uitgevent.

De tijd van vroeger zal nimmer keer weerom.

VOLKERT VAN DER GRAAF

Over Volkert van der G. bestaat een complottheorie dat deze in opdracht van de kroon de moord op Pim Fortuyn heeft uitgevoerd. Onze ooit onvolprezen ballerina Ine Veen heeft daar een boek over geschreven. Ook is er tv documentaire over verschenen, met name over de rol van Mat Herben, een in militaire kringen goed ingevoerde politicus. Al deze complottheorieën zijn door de betrokkenen steeds met kracht van de hand gewezen.

Ik dacht hier weer aan na het zien van de tv uitzending Pauw gisteravond 2 september 2016. Volkert van der G. is tot 18 jaar cel veroordeeld maar is inmiddels weer op vrije voeten, zij het onder toezichtstelling en meldingsplicht. Zijn advocaat heeft een procedure aangespannen om die kwellende vrijheidsbelemmeringen ongedaan te krijgen. Het zou voor zijn cliënt te belastend zijn.

In de onderhandelingen hierover met het openbaar ministerie heeft Volkert van der G. de gesprekken stiekum met de band opgenomen. Gedeelten van deze bandopnames werden in het tv programma Pauw door zijn advocaat ten gehore gebracht. Wij hoorden daarop flarden van een gesprek ergens op een justitiële locatie tussen Volkert van der G., diens advocaat, de advocaat generaal Pieters van het openbaar ministerie met nog een vrouwelijke justitiële functionaris. Het gesprek begint met een van de zijde van justitie in een joviale popi jopie sfeer. Het gaat erom dat Volkert van der G. van de hem belemmerende maatregelen afwil. Het verplichte psychiatrische onderzoek is afgerond en zijn psychiaters hebben hem geestelijk gezond verklaard. Juridisch gezien is er geen noodzaak meer Volkert van der G. nog een strobreed in de weg te leggen.

Maar wat doet de advocaat generaal Pieters? Die laat doorschemeren daar wel voor te voelen, maar er moet iets tegenover staan. Volkert van der G. zou zich opnieuw aan een psychiatrisch onderzoek moeten onderwerpen. Volkert van der G. weigert dat en zijn advocaat begint een rechtsprocedure om zijn gelijk te halen, in welke rechtszaak ook de geluidsbandjes worden ingebracht en waarvan het ministerie van justitie als belanghebbende dus inmiddels op de hoogte is. Maar in een brief aan de Tweede Kamer schrijft de minister van justitie Ard van der Steur met een omhaal van woorden dat hem van die pogingen om Volkert van der G. over te halen tot nieuwe onderzoeken niets bekend is.

De advocaat van Volkert van der G. wilde in die tv uitzending aantonen hoe de minister, die al vaker sorry had moeten zeggen, andermaal in de fout gaat door zaken te ontkennen die wel degelijk gebeurd zijn en daarbij de rechters voor de voeten loopt die in deze zaak nog een beslissing moeten nemen. Dat is in strijd met ons rechtsstatelijk stelsel van de scheiding der machten.

Ik kom nu weer op die complottheorie. Want er is een bepaalde draad te herkennen. Het eerste is dat Volkert van der G. tot een onbegrijpelijk lage straf is veroordeeld. Dat heeft geleid tot brede maatschappelijke weerstand hiertegen. Het tweede is dat alhoewel justitie Volkert van der G. eigenlijk zou moeten laten gaan, toch getracht wordt hem te blijven hinderen. Enerzijds zou in de complottheorie de kroon hem moeten laten gaan, maar anderzijds wil men dat niet.

Dat laatste wordt echter begrijpelijk gelet op de brede maatschappelijk weerzin tegen Volkert van der G.’s vrijlating. Het lijkt erop of enerzijds de kroon voor Volkert van der G. de deur naar de vrijheid heeft open gezet, maar anderzijds de politiek daar uit electorale overwegingen niet aan wil. Binnenskamers wordt getracht Volkert van der G. te blijven hinderen omdat dat politiek goed uitkomt, maar de minister deze duistere gang van zaken naar buiten moet verzwijgen.

Wat is er nu zo opmerkelijk aan dat geluidsbandje? Enerzijds horen wij de advocaat generaal Pieters op zalvende toon Volkert van der G. proberen over te halen tot iets waartoe hij niet verplicht is. Anderzijds horen wij Volkert van der G. die de regie in handen lijkt te hebben. Die eist op dwingende toon die geen tegenspraak lijkt te dulden van de advocaat generaal dat het afgelopen moet zijn.

De toon van Volkert van der G. zegt veel over diens karakter en voorspelt niet veel goeds. Maar ook kan eruit afgeleid worden dat hij rechten claimt die niet openbaar zijn.

MONTEMBOURG

Sommige lieden kunnen met wonderlijke verrassingen komen. In Frankrijk was er een minister voor werkgelegenheid (emploi) die in bevlogen bewoordingen zijn verhalen afstak, daarbij een gezicht trok of hij het zelf ook moest geloven. Zijn ideeën kwamen erop neer dat er veel meer gedaan moest worden voor de kleine werkloze man en dat de rijken het gelag moesten betalen. Hij heette Arnaud Montembourg. De Franse president François Hollande, die hem geïnstalleerd had vanwege zijn bevlogen uitstraling en zo uitdrukking wilde geven aan de worst die hij de kiezers voor had gehouden, was dan wel in naam socialist maar ook een technocraat die weet waarom een schip vastloopt. De bevlogenheid van Montembourg ging dan ook botsen met de harde cijfers want de werkloosheid liep steeds maar verder op. Dat lag niet alleen aan Montembourg maar vooral aan de geest die in de Fransen was gevaren, die al jaren lang boven hun stand leefden zonder dat te willen weten. Loisir en retraite waren de lokwoorden om het volk in slaap te houden en zo de macht naar zich toe te trekken. Zij die wezen op de risico’s van het bestaan waren in de verzorgingsstaat afzichtelijke voorbeelden geworden van hen die het volk wilde uitbuiten.

De terreuraanslagen moeten voor een zekere ommekeer gezorgd hebben. Niet bij de vakbonden, maar wel bij François Hollande. Eerder had hij Montembourg al de laan uitgestuurd omdat die buiten de paden van de werkelijkheid was getreden en hem vervangen had door de zich met Kennedy vergelijkende Macron.

Maar nu heeft Montembourg zich kandidaat gesteld voor het Franse presidentschap met de verkiezing in 2017. Zijn programma wekt verbazing, maar hier en daar ook instemming. Zoals ‘annuler les hausses des impôts’ en ‘service militaire et civile pour hommes et femmes’. Dit getuigt van werkelijkheidszin. Niet alleen dat. Ook neemt hij het op voor de pme (petites et moyennes entreprises), het midden- en kleinbedrijf. Het kan niet anders dan dat hij deze nu als de meest bedreigde schakel in de Franse samenleving ziet. Deze ommekeer van Montembourg is opmerkelijk die vroeger als minister alleen maar oog leek te hebben voor het afdwingen van een vast arbeidscontract, een cdi (contrat de durée indéterminée) voor iedereen. De schellen moeten hem van de ogen zijn gevallen. De grote bedrijven kunnen uitwijken naar het goedkope buitenland maar de pme kan geen kant op en draait op voor het tekort. Een socialistische burgemeester verhoogt simpelweg de belasting als de Salle des Fètes aan onderhoud toe is. De jeugd groeit op zonder vooruitzicht op een baan en zonder zinvolle bezigheden, met de vlucht in comafeesten en verdovende middelen. Montembourg wil Frankrijk terugtrekken uit de Europese Unie en de bespaarde contributie aan die club wil hij besteden voor de pme. De EU heeft dat aan zichzelf te wijten. Het mag dan >op papier wel in orde lijken als iedereen bij elkaar in en uit kan lopen maar daar zitten ook gevaren aan. Hoe haalde een eurocommissaris als ene Bolkestein het überhaupt in zijn hoofd om Franse ambachtslieden concurrentie te laten aandoen door lieden uit landen waarvan de papieren alleen maar achterdocht kunnen wekken?

Aan de Franse oud president Sarkozy kleeft de smet dat hij wordt gezien als ‘vriend van de rijken’. Binnenskamers zou hij ervoor zorgen dat de grootindustrielen de wind uit de zeilen wordt gehouden. Deze grootindustrielen weten met gewiekste constructies de belasting te ontwijken en de pme betaald het tekort, het gelag met een 70 urige werkweek of meer en met een inkomen beneden modaal. Binnenskamers rechtvaardigen die grootindustrielen dat omdat grote bedrijven geld nodig hebben om te overleven, door grote bedragen aan investeringen en research te moeten besteden die niet onmiddellijk geld opleveren en ook verkeerd kunnen uitpakken. Weliswaar is dat aftrekbaar, maar de grootindustrielen hebben nog een ander angstvisioen en dat is de zinloosheid van de belastingafdracht die gebruikt wordt om de geldverslindende verzorgingsstaat in stand te houden waar loisir, retraite, aide aux personnes démunies de sleutelwoorden zijn zonder oog te hebben voor het andere.

De Franse geschiedenis met de Franse revolutie blijft een rol spelen. De afstand tussen peuple en gouvernement, tussen employés et cadre, tussen geletterde en ongeletterde doet zich in alle geledingen voor of het nu is het bedrijfsleven of de Franse socialistische partij zelf. Hoe is aan deze spiraal van wederzijds wantrouwen te ontkomen? Verdwijnen zal het nimmer want daarvoor liggen de standpunten te ver uit elkaar.

Ik heb begrip voor die paar punten van Montembourg. Voor de rest blijft hij een vreemde eend in de bijt, met een merkwaardig mensbeeld voor ogen. De invoering van de dienstplicht biedt voordelen. De veiligheid kan beter worden bewaakt. Het tekort aan mankracht in ziekenhuizen, verzorgingstehuizen kan worden opgevangen. De basisvoorzieningen worden goedkoper omdat dienstplichtigen geen of weinig salaris genieten. Jonge mensen wordt discipline bijgebracht en het geeft ze een zekere ontwikkeling en een kijk op de maatschappij. Niet alleen dat, het houdt ze ook van de straat.

JOURNALISTIEK

De journalist en columnist H.J.A. Hofland is overleden. Zijn krant de NRC besteedde daar grote aandacht aan. Lovende woorden bereikten ons, een monument van NRC. Zijn politieke voorkeur was ambivalent als we de commentaren moeten geloven. Een soort politicus zonder partij. Aan de ene kant behoudend, aan de andere kant een romantische voorkeur voor het verzet. Badinerend, soms schrijvend over een geliefd plantsoenhuisje waar hij zo aan gehecht was geraakt en door de apparatsjiks van de plantsoenendienst veroordeeld was te verdwijnen, hier en daar opperend hoe het beter zou kunnen in de wereld. Zijn boek Tegels lichten over door de vaderlandse pers toegedekte schandalen duidt op een levensfase als de voorzichtige rebel in midlife crisis. Zonder meer een interessante man op zoek naar het ware. Hij koos voor het leven in de maalstroom, ver weg van zoiets als een klooster. Daar meende hij te vinden wat hij zocht. De weergave was tegelijk het wezen. Beladen met een scherp waarnemingsvermogen voor het kleinste detail zag en schiep hij de wereld.

Ik kom hier allemaal op omdat Frits Abrahams ook iets anders wist te melden. Theo van Gogh had enkele dagen voordat hij werd vermoord over Hofland bericht dat die zich in de oorlog als vrijwilliger bij de Duitse SS had gemeld, maar was afgekeurd omdat hij te klein was. Hofland is van 1927 en op het eind van de oorlog 17 of 18 jaar oud. Het zou dus kunnen. Het moest wel een verzinsel zijn, toch heeft Hofland het zich zijn leven lang aangetrokken. En dan doet zich iets merkwaardigs voor. Want waarom zou Hofland zich dat aantrekken? Daar zijn verschillende verklaringen, beter gezegd veronderstellingen voor. Allereerst dat Theo van Gogh gelijk had. Het ligt voor de hand dat zoiets verontwaardigd van de hand wordt gewezen. Het voetstuk zou hem dan ontvallen. Abrahams noemde het karaktermoord. De kans dat Theo van Gogh het verzon is zeker niet uit te sluiten. Alleen, waarom zou Van Gogh dat doen? Hij was toch niet helemaal op zijn achterhoofd gevallen. Misschien is de verklaring dat Van Gogh Hofland een lesje wilde leren hoe je met een enkel woord de wereld kunt vervormen of misvormen. Misschien veroordeelde hij Hofland als de gezaghebbende, maar ook regenteske beoordelaar naar wie men moest luisteren.

Als het niet waar was wat Van Gogh beweerde blijft er voor de onrust bij Hofland tot diens dood toe maar één verklaring over, namelijk dat Van Gogh hem in dit geval de baas was geweest in het kleuren van de wereld.

VROUWENDAG

In wat voor wereld leven wij? Kort geleden moest ik vernemen dat het de volgende dag vrouwendag zou zijn. Het heeft een paar dagen geduurd voordat ik bekomen was van de schok. Wat hing mij nu weer boven het hoofd? Dagelijks word ik gekweld door de belastingdienst, caritatieve bewegingen die mij geld uit de zak proberen te kloppen, predikers aan de deur die beweren het beste met mij voor te hebben, de medische en farmaceutische sector die mij bestoken met ziektes die ik zou kunnen hebben, waar vind ik eindelijk rust? En nu dit weer! Achter zo’n instelling moet de stille boodschap zitten dat ik in gebreke ben. Want anders zou er wel mannendag bestaan. Het leven wordt er niet leuker op. Om mij te bevrijden van mijn angsten heb ik als verstandig mens mijzelf tot de orde geroepen om mij niet te laten meeslepen door zulke sombere gedachten. Waarom zo negatief? Kan er geen goede bedoeling achter zitten? En ik ben bij mijzelf te rade gegaan om te bewijzen dat ik een nar ben en vrouwendag heel zinvol is. Ik zal hieronder verslag doen van dat onderzoek.

Misschien is vrouwendag een gezamenlijke schuldbeleving voor wat de zwakkere is aangedaan. Zoals ook dierendag oproept het dier te beschermen, te behoeden voor aanslagen op een dierwaardig bestaan. Het moeten dagen zijn bedoeld voor schepselen die in de verdrukking zitten, die zich niet kunnen verweren. Het zijn dagen om misstanden aan de kaak te stellen. Het is iets anders dan een herdenkingsdag. Die is bedoeld om een volk bij elkaar te houden. Moederdag hield vroeger in dat moeder één keer per jaar niets hoefde te doen. De kinderen brachten ontbijt op bed, dekten de tafel en zorgden misschien ook nog voor het eten. Wie het bedacht weet ik niet, maar het bracht kinderen besef bij dat alles niet vanzelf gaat. Misschien kwam vader daardoor in de verdrukking en is ook vaderdag bedacht. Maar dat moet een commerciële uitvinding zijn, want het geschiedde in de dagen dat moederdag allang was verworden tot het ontvangen van alleen maar cadeaus. En dan komen we op de vraag hoe zich dat allemaal verhoudt tot de verjaardag? De verjaardag herbergt toch alles in zich waar dat soort dagen voor bedoeld lijken te zijn? De jarige wordt niet vergeten, hij of zij krijgt cadeaus en hoeft de hele dag niets te doen. Waarom dan nog moederdag en vrouwendag? Ik kan mij voorstellen dat vrouwendag bedoeld is om aandacht te vragen voor misstanden, vrouwenbesnijdenis, geen kiesrecht, gedwongen huwelijken, kindhuwelijken, eerwraak en ga zo maar door. Op die wijze kan vrouwendag gezien worden als een poging tot het oplossen van misstanden, zoals ook het vluchtelingenprobleem een oplossing verdient. Alleen, geldt dat ook voor de beschaafde wereld? Zo te zien houdt vrouwendag daar niet op. En dan lijkt het op overvragen. De vrouw mag minder verdienen dan de man, aan hoge posities in het bedrijfsleven mankeert het ook, daar staat veel tegenover. De vrouw leeft vele jaren langer dan de man en dat moet te maken hebben met haar beschermde positie. In dat licht bezien lijkt vrouwendag op het probleem van de ingebeelde zieke, de onvrede met het bestaan, het elkaar aanpraten dat het leven zo slecht is. Ledigheid is des duivels oorkussen, misschien speelt de vrouwenbeweging voor duivel.

Rest nog de vraag of ik na dit onderzoek mij heb kunnen bevrijden van mijn angst dat ik in gebreke ben. Dat niet helemaal, want ik heb niemand om bij aan te kloppen.

ONZE POLITICI

Ik las in de krant over de boze burger, opgestaan in 2015 tegen politici die hen de stroom vluchtelingen door de strot wil drukken. Volgens Gabriel van den Brink, hoogleraar maatschappelijke bestuurskunde, is dat een probleem dat al veel langer speelt. Hij heeft het over de groeiende kloof tussen bestuurders en de samenleving. Volgens Van den Brink zijn bestuurders in Nederland vooral juridisch gericht. Het gaat hen dan om bevoegdheden in plaats van moreel gezag, aldus Van den Brink. Nu is het recht er om orde te scheppen, conflicten op te lossen. Het tegendeel blijkt dus waar. Hoe kan dat? Echte democratie behoort te zetelen in de geest van de volmondige burger. Echte democratie is zeldzaam, bestaat alleen in kleine gemeenschappen als die het geluk hebben niet overheerst te worden. Door omvang van de overheid en arrogantie van de macht wordt afbreuk gedaan aan deze democratie. Beroepspolitici hebben hun eigen erecodes, zij beroepen zich op het staatsrecht. Dat recht is ontstaan om de burger te beschermen tegen de feodale overheerser. Maar het gaat een eigen leven leiden en dient nu om een alibi te hebben tegenover boze burgers. In scherpe bewoordingen hekelen politici aanvallen op moskeeën en nu ook op gemeentehuizen. Wanneer er volkswoede ontstaat, beroepen zij zich op de rechtsstaat. Het probleem alleen is dat van het instituut, het woord rechtsstaat geen moreel gezag uitgaat. Een rechtsstaat is iets dat zichzelf als zodanig voortdurend moet bewijzen. Het is een woord als verzamelbegrip voor het antwoord op een eeuwenlange strijd tegen de onderdrukker. Als er te vaak een beroep op wordt gedaan wordt het een hol woord. Dan keert de onderdrukker in zijn oude gedaante weer terug. Wie herinnert zich niet de houding van Melkert in het televisiedebat met Fortuin? Melkert was een verongelijkte ambtenaar, minister, politicus die zich beriep op het holle woord van zijn ideologie. Zo wordt recht doen verkracht. De eenvoudige burger is geen Atlas die de wereld op zijn schouders kan nemen. Natuurlijk is het lot van vluchtelingen vreselijk. Maar het is te simpel de burger in zijn doorzonwoning het gelag te laten betalen. Wie wil er van de ene dag op de andere woestijnvolk in zijn achtertuin? Vluchtelingen mogen zich verheugen in velen die zich geroepen voelen te helpen. Dat betekent niet dat van iedereen die gezindheid kan worden verlangd. Het hangt van ieders persoonlijke omstandigheid af wat hij kan opbrengen en dan zijn vaak de belangen tussen hem en de vluchteling tegengesteld.

De totstandkoming van het recht mag misschien democratisch genoemd worden, het beroep erop is een uiting van macht. Politici behoren hun macht niet op die manier te gebruiken. De wet is bedoeld voor de burger. Een politicus behoort gezag te laten gelden. Dat is iets anders dan de wet in de hand nemen. Een politicus is er vooral om te bezien of de wet wel deugt. Het juridische denken van politici schept een belangentegenstelling, iets wat een volksvertegenwoordiger moet vermijden. De kloof waar nu over gesproken wordt is begonnen na de tweede wereldoorlog met de opbouw van het sociale stelsel. Een beweging als de Morele Herbewapening, die het misbruik zag, werd weggezet als een fascistische club. Dat je geen geld, geen bezittingen moet geven aan hen die er niet mee kunnen omgaan leert ook het aardgas. In plaats van met het geld duurzame investeringen te doen voor een schonere wereld, de Club van Rome was er toen al, is het opgegaan aan leuke dingen voor de mensen. Met als gevolg een generatie die niet heeft geleerd zichzelf te bedruipen, met instroom van uitheemden die ons nu naar het leven staan, om maar niet te spreken van het verwoeste Groningse land. Een sociaal stelsel is prachtig, maar het brengt niet alleen rechten, ook verplichtingen met zich mee. Als die evenredig over de samenleving verdeeld worden is er evenwicht. Dat is dus niet gebeurd en het gevolg waren de gastarbeiders met een totaal andere cultuur. Ook daar grepen onze politici mis door dat te ontkennen. Wat is behoorlijk bestuur? Waar was de visie? Onze politici wassen hun handen in onschuld, zoals ook bankbestuurders dat doen. Het zijn professionelen, als de gevolgen zichtbaar worden zijn ze verdwenen met wachtgeld of een zak duiten. Maar het is niet de manier om volkswoede te beteugelen. Een paar kalmerende woorden uitgesproken op De Dam na de moord op Theo van Gogh lijkt mooi, maar is natuurlijk de vlag die de lading moet bedekken. In wezen is het pappen en nat houden. Volkswoede moet op een andere manier voorkomen worden. Alleen dat had al veel eerder moeten gebeuren. Het lijkt erop of onze politici de chemie, of sjemie volgens een brokkenmaker uit het zuiden, alleen zien bij kabinetsformaties om een gezellig clubje bij elkaar te kunnen brengen. Maar dan zijn ze stekeblind.

OPENBAAR KUNSTBEZIT

Wie heeft er baat bij dat er twee Rembrandts voor 160 miljoen euro’s gekocht kunnen worden als de Nederlandse belastingbetaler de beurs ophoudt? Ik denk alleen de familie Rothschild. Birgit Donker, direkteur van het Mondriaan Fonds vraagt zich in nrcdeweek van maandag 28 september 2015 af waarom de politiek zo bezuinigt op kunst en nu ineens 160 miljoen euro’s op tafel wil leggen. Zij ziet het als stap in de goede richting. De politiek zal nu ook wel de bezuinigingen ongedaan willen maken die de kunst treffen.

Dat is natuurlijk niet zo. Bezuinigingen op kunst zijn het gevolg van het sociale stelsel waarin het geld gaat naar mensen die niet voor zichzelf willen zorgen en geen snars om kunst geven. Het geld gaat naar hen en nu misschien ook naar de Rothschilds. Birgit Donker memoreert Robbert Dijkgraaf die zo meeslepend bepleitte de kunstwereld meer te laten lobbyen bij de politiek.

Ook dat zal niet helpen. Kunst is er voor de elite, bestaande in twee gedaanten. De eerste zijn de kunstenaars zelf en de echte liefhebbers. Voor hen is geld alleen maar belangrijk voor de noodzakelijke levensbehoeften. Om te kunnen scheppen en te genieten hoeft geen beslag op een ander gelegd te worden. De andere elite zijn zij die geld in overvloed hebben omdat hun leven daarop is ingericht. Die gebruiken kunst om te pronken, zoals de familie Rothschild.

Maar nu ook voor de handel. Ook dat is leuk. Zijn ze er op uitgekeken? Uit liefdadigheid? Ja, zullen ze misschien zeggen. Het moet ten goede komen aan de gehele wereld. Om het aan een rijke Chinees te verkopen is te banaal. Nu is er de mogelijkheid als mecenas in de annalen vermeld te worden. Geldzucht laat zich soms verenigen met menslievendheid. Een autoverkoper hanteert dezelfde methode. Schep een behoefte bij de klant als hij niet toehapt en houdt hem voor wat hij zal missen.

Deze lieden worden opgewonden door het getal, door de transactie, niet door het schilderij. Zelfs niet door een Mondriaan dat daar soms in rechtlijnigheid verwantschap mee heeft. Het schilderij is het middel, geld het doel. Om dit soort zelfbevrediging mogelijk te maken helpt de Nederlandse belastingbetaler een handje. De familie Rothschild lacht in haar vuistje. Weer een slag geslagen! Zullen zij de Rembrandts missen? Pas nadat het geld op is. Als de overheid dit soort fratsen wil uithalen, bezuinig eerst op het sociale stelsel. Er blijft genoeg te eten over.