Celeste Lupus

Moet Oekraïne het kind van de rekening worden? Buurlanden komen terug van hun eerdere toezegging gevechtsvliegtuigen te leveren uit angst bij het conflict betrokken te worden. Terwijl als Oekraïne toegeeft het gedaan is met de vrijheid. De vrije wereld komt onder het juk van de nucleaire chantage. Een dictator heeft weinig op met het eigen volk en zal het probleemloos inzetten in het roulettespel wie er het eerst op de knop drukt. Hij heeft ook de zekerheid dat de vrije wereld zal toegeven om een slachting te voorkomen. Hij kan grijnzend achterover leunen, kijken hoe het balletje rolt. De vrije wereld daarentegen kan alleen maar hopen dat Poetin het verliest van Klein Duimpje. Dat kan alleen maar als zijn eigen kliek het niet meer pikt. Oekraïne ligt dan ongetwijfeld met een gedecimeerde bevolking volledig in puin. De vrije wereld zal opgelucht ademhalen. Tot de volgende dictator zich aandient. Een sprankje hoop zou een bevel van de Verenigde Naties zijn het luchtruim van Oekraïne te eerbiedigen met een last aan de vrije wereld dit te handhaven. Of Poetin dan nog met vuur kan blijven spelen blijft natuurlijk de vraag. Zo ja, dan heeft het allemaal niets uitgehaald. Imre Nagy, Pal Maleter, Alexander Dubcek, Volodymyr Zelensky……….

Helaas, zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

Met de oorlog in Oekraïne worden wij met de neus op de feiten gedrukt. Misleiding is een ultiem oorlogswapen. Maar voorafgaande aan de casus belli wordt er ondergronds al strijd geleverd.

Daarover gaat de bachelorscriptie van Eline C. Bos voor de Faculteit der Rechtsgeleerdheid Universiteit Amsterdam. Deze scriptie bespreekt de al dan niet geoorloofdheid van politieke aandachtvergaring aan de hand van data’s verkrijgbaar op het internet. Om met de deur in huis te vallen, de auteur van de scriptie is van mening dat targeted advertising door politieke partijen in strijd is met de grondrechten vrijheid van meningsuiting en vrije verkiezingen omdat kiezers beperkt worden in het vormen van een eigen mening, zo niet op een dwaalspoor gebracht kunnen worden. De digitale techniek maakt het mogelijk de zaak te manipuleren zo dat kiezers te horen krijgen wat zij graag willen horen.

Terwijl het natuurlijk andersom zou moeten. Kiezers moeten de mogelijkheid hebben te kiezen voor het werkelijke gedachtegoed van de politicus die beweert het beste met hen voor te hebben. In plaats daarvan wordt hem of haar een beeld voorgehouden dat zoiets kan verbloemen. Zo meen ik het onderwerp van de scriptie te begrijpen waar het in de worsteling tussen de voorstanders van een open eerlijke democratische samenleving en de eerzucht van de politicus zoveel mogelijk stemmen te vergaren om gaat. In het bijzonder de vrees dat het mis kan gaan.

Misleiding is van alle tijden. Zo ook onbehoorlijke beïnvloeding. De Duitse nazi minister voor propaganda Josef Goebbels is daarvan het sprekende voorbeeld, maar beslist niet de enige. Het internet en de daaruit ontstane netwerken met de daarbij behorende schaalvergroting vergroot het risico van ongewenste aardverschuivingen op een dusdanige wijze vergelijkbaar met de kracht van een atoombom. Kennelijk twijfelt de schrijfster of de bekritiseerde datavergaring wel een behoorlijk doel kan dienen, want zij houdt de mogelijkheid open dat het geheel verboden zou moeten worden.

Waar moeten wij aan denken? Een doortrapte politicus zint op de macht, alleen te verkrijgen middels verkiezingen die op zich behoorlijk georganiseerd zijn. Er is een democratisch tot stand gekomen kieswet. De bezetting van de stembureaus is boven alle twijfel aanwezig. Ik noem de partij Bezinnend Nederland, afgekort BN. Er zijn allerlei toestanden in het land waar de één baat bij heeft en de ander niet, allemaal vanwege verschillende belangen of motieven.

BN begint met de windmolens. Dat selecteert kiezers die daar last van hebben en laat die weten dat zij er tegen zijn omdat er betere mogelijkheden zijn. De voorstanders van de windmolens laten ze weten dat ze er voor zijn. Op dezelfde wijze behandelt BN de doodstraf, de euthanasie, de abortus, het lidmaatschap van de Europese unie en de Navo, de sociale voorzieningen en ga zo maar door. Het probleem daarbij is natuurlijk dat het publieke partijprogramma van BN over dit alles in het vage moet blijven om zichzelf niet tegen te spreken. Daarom moet er naar een subtielere manier gezocht worden om zichzelf geliefd te maken, om de misleiding te maskeren.

Een bekende methode is de bewering dat het beoogde kiezerssegment bedrogen is. Een sprekend voorbeeld is de retoriek van Donald Trump dat Europa zijn eigen boontjes moet doppen, want de Verenigde Staten van Amerika worden uitgekleed. Op zich heeft Donald Trump gelijk dat de Europese leden niet voldoen aan hun Navo verplichtingen om twee procent van het nationaal inkomen te besteden aan defensie. De gewone man moet dit aanspreken, America first. Aan de andere kant wil Trump de belastingen verlagen wat de meer persoonlijke rijke achterban van Trump (die hem financiert) goed uitkomt, maar niet in het belang is van de gewone man die op Trump gestemd heeft omdat Amerika uitgekleed wordt.

Kan targeted advertising, doelgericht adverteren, verboden worden? De auteur van de scriptie pleit daar voor indien er ondanks nadere Europese regulering de beperking van de vrijheid van meningsuiting en vrije verkiezingen door middel van targeted advertising blijft bestaan. De meer ingevoerden in het kennisgebied van de informatica lijken mij dan het beeld te moeten schetsen welke sluipwegen bestreden moeten worden. Eerlijke vrije verkiezingen is het ideaal. Zoals ieder ideaal zal dit de werkelijkheid nooit geheel benaderen, het blijft een hyperbool.

De schrijfster heeft met haar scriptie terecht aandacht gevraagd voor dit belangwekkende vraagstuk. Vooral voor- en tegenstanders van referenda zullen aan de hand hiervan zich nog eens moeten bezinnen over de validiteit van hun argumenten.

De opstand der horden van Ortega y Gasset leek een achterhaalde nachtmerrie. Door de tweede wereldoorlog had de wereld haar lesje geleerd. Niets is minder waar. Door het internet zijn sluimerende kiemcellen opnieuw tot leven gekomen. In het westen bestreden conservatieven en socialisten elkaar volgens spelregels uit het boekje. Het beperkte zich tot gekissebis over immigranten, religieuze kwesties, over de waarde van de bijbel, wat het recht op vrije meningsuiting eigenlijk inhield. Het economische model stoelde op groei, consumptie. Dit valse model miskende de vervuiling dat het teweeg bracht. Men koesterde zich behaaglijk zolang de rommel buiten boord bleef. Het westen was de graadmeter, de maat der dingen. Dat is verleden tijd. Wij moeten ons opmaken voor de dag der vergelding. De ongeletterden hebben hun macht ontdekt. In sprakeloos geloof scharen zij zich achter hun verlosser dat de boosdoener van het leed aanwijst. De rollen zijn omgekeerd. Nu verschijnen zij op het wereldtoneel. De dag der vergelding nadert. Het begon in Oekraïne.  

Zag gisteren de documentaire over de door de advocate mr Liesbeth Zegveld namens de nabestaanden van de bij treinkaping bij De Punt in 1977 omgekomen Molukkers aangespannen rechtszaak tegen de Nederlandse Staat. Bij Liesbeth Zegveld had het idee postgevat dat de Nederlandse Staat de omgekomen Molukkers doelbewust had uitgeschakeld, dus de Nederlandse staat was als moordmachine opgetreden. Zowel in eerste instantie als in appel is zij niet geslaagd in het leveren van het bewijs daarvoor en werd de vordering verworpen.

Jaren geleden zat ik aan een diner naast de hoogleraar in de psychiatrie prof. De S.. Prof. De S. was raadsadviseur van het ministerie van justitie voor de psychiatrische behandeling van gedetineerden in Nederlandse gevangenisinstellingen. Hij vertelde mij het volgende verhaal. Als toehoorder woonde hij het afscheidscollege van de als hoogleraar aan de VU met emeritaat gaande prof. Diepenhorst bij. In de zaal werd vanaf de zijkant zijn aandacht getrokken. Een lid van de advocatenfamilie Moszkowicz maande prof. De S. naar de zijkant te komen. Eenmaal op de gang vertelde mr Moszkowicz dat zijn cliënt, één van de in hechtenis zittende ontvoerders van Freddy Heineken, het in de cel niet langer uithield, suïcide neigingen vertoonde. Prof. De S. stemde ermee in dat zijn cliënt naar een ziekenhuis overgebracht werd. De volgende ochtend bij het binnentreden van het ministerie van justitie aan het Plein in Den Haag werd prof. De S. van bovenaan de trap op luide toon toegeroepen door de minister van justitie in eigen persoon: ‘De S.! Je hebt me iets moois geleverd! Hij is er van door! Tijdens het transport ontsnapt!’

Prof. De S. vertelde mij dit verhaal vanwege ons gesprek over de valkuilen in de rechtsgang. Ik op mijn beurt vertelde over de Haagsche advocate mr E. H.- L. over wie in een landelijk dagblad een paginagroot artikel was verschenen die het opnam voor moordenaars en zware TBS veroordeelden. Met haar krakkemikkige autootje reisde ze gevangenissen af, bezocht haar clientèle in inrichtingen en hoorde ze aan. Wat ze er mee bereikte of wilde bereiken was onduidelijk. Prof. De S. hoorde mij aan en zei: ‘Ik weet ervan. Ze wil wat doen.Ze bedoelt het goed.’

Dat alles ging door mijn hoofd tijdens het zien van die documentaire over Liesbeth Zegveld. De documentaire belichtte van dicht bij het optreden van Liesbeth Zegveld voor de rechtbank, haar verhouding met de familie van de omgekomen kapers, haar geloof in de kwade opzet van de regering en ook haar geloof in en hoop op rechtsherstel. Toen ook in hoger beroep geoordeeld werd dat haar clienten niet geslaagd waren in het bewijs van de aanklacht verviel Liesbeth Zegveld in een monoloog dat in haar hele loopbaan als advocaat zij nog nimmer zoiets had meegemaakt.

De eed die Liesbeth Zegveld als advocaat heeft afgelegd luidt:

Ik zweer (beloof) getrouwheid aan de koning, gehoorzaamheid aan de grondwet, eerbied voor de rechterlijke autoriteiten, en dat ik geen zaak zal aanraden of verdedigen, die ik in gemoede niet gelove rechtvaardig te zijn.

Dit zou een drempel moeten zijn tegen het optreden van niet te goeder trouw zijnde raadslieden. Aan de andere kant biedt het geen leidraad bij het beoordelen van het najagen hersenschimmen. Je weet natuurlijk nooit hoe een koe een haas vangt, maar het veroordeeld krijgen van de Nederlandse Staat als moordmachine lijkt mij als advocaat geen haalbare kaart. Dat de advocaat mr Liesbeth Zegveld daar toch in geloofde is ondanks de afgelegde advocateneed haar goed recht natuurlijk maar doet er ook aan denken dat er andere belangen speelden, zoals media aandacht, sensatiezucht. En dan komt die bevlogenheid in een geheel ander licht te staan. Want om de nabestaanden van de omgekomen kapers een fopspeen voor te houden verdient geen schoonheidsprijs.

Op haar mondje gevallen is mr Liesbeth Zegveld niet. Of zij daarmee altijd edele bedoelingen mee nastreeft blijft de vraag. Zij verdedigde de matennaaierei van collega-piloten van de onschuldige Julio Poch om hem acht jaar cel te bezorgen, waar de Nederlandse Staat medeplichtig, zo niet hoofdplichtig aan was. Hier had een taak voor Mr Liesbeth Zegveld gelegen om de Nederlandse Staat aan te klagen. Met die advocateneed erbij was daar niks mis mee. Maar wat deed Mr Liesbeth Zegveld? In een uitzending van Pauw voor de teevee beoordeelde zij het strafrechtelijk vervolgen van die matennaaiers als volgt, ik citeer:

„Schandalig zelfs, want dan durft niemand in Nederland meer melding te doen van een mogelijk strafbaar feit.”

Dat was natuurlijk om zichzelf vrij te pleiten tegen de hersenschimmen die zij eerder najaagde, waarin het voor haar zonneklaar was dat de Argentijns-Nederlandse piloot bij Transavia Julio Poch zich had aangeboden gedrogeerde tegenstanders van de Argentijnse dictatuur boven zee uit het vliegtuig te gooien en dat ook werkelijk gedaan had.

De vraag blijft: wat is erger, valselijk beschuldigen, het najagen van hersenschimmen of het misbruik daarvan om daarmee de publiciteit te zoeken.

Mevrouw Sigrid Kaag vertrouwt niemand, behalve haar man, familieleden en een paar vrienden dan. En die vraagt een volmacht van de kiezers, die ze dus niet vertrouwt. Heb je het ooit zo zout gegeten? Van een dictator kun je zoiets verwachten, zou ook niet anders kunnen. Doet me denken aan Die Deutsche Democratische Republik. Wat je met gedrukte letters allemaal wel niet probeert te bereiken. D’66 was toch ooit begonnen als zo’n vriendelijke menslievende partij van het midden? Gelooft u dat met zo iemand aan het roer nog steeds?

Ik krijg het onbehaaglijke gevoel dat zulke mensen ervan dromen een gooi naar de macht te doen om die niet meer uit handen te geven. Dat mevrouw Kaag het niet goed voor heeft met Christelijke partijen die mensenleed verheerlijken juich ik toe. Maar voor hetzelfde geld heb je met haar zomaar gasten in huis die die Christelijke partijen rechts inhalen.

Zag op de teevee die documentaire over Gretha Thunberg. Ongelooflijk hoe zo’n klein meisje de twee grootste boeven op aarde, Trump en Poetin, kon laten beven. Trump kon niet meer uitbrengen dan ‘Gretha?’ en trok een grimas alsof hij viezigheid onder zijn schoen had. Poetin had meer, die zei: ‘Gretha, dat meisje begrijpt niet hoe ingewikkeld de wereld is.’

En dat terwijl dat meisje maar één boodschap had, te luisteren naar de wetenschap. Dat moet die twee boeven als een stroomstoot getroffen hebben. Want de wereld moest naar de wetenschap luisteren en niet naar hen. Jaren lang hadden ze de wereld kunnen bedriegen en nu gooide zo’n klein meisje plotseling roet in het eten.

Hun gezicht hielden ze nog redelijk in de plooi, behalve die grimas van Trump dan. Maar onderhuids moet er doodsangst gezeten hebben, zoals een vrouw gillend op een stoel staat omdat op de vloer een muisje onder haar rok kan kruipen……  

Het woord apartheid had een vreselijke negatieve lading. Het krijgt nu een nieuwe dimensie. De Taliban in Afghanistan krijgt nu in zekere zin erkenning. Hun fout in het verleden was het gastheerschap van het terrorisme. Het eigen streven echter was geen wereldheerschappij, slechts de eerbiediging van oude waarden in het land van hun voorouders. De Amerikaanse president Joe Biden heeft het voortouw genomen door de Taliban te laten voor wat het is. Het opdringen van een westerse cultuur aan landen waarin daar geen draagvlak voor bestaat is zinloos. Het is een ommekeer in het denken dat er altijd van uitging dat de westerse cultuur het hoogste goed was en opgedrongen moest worden aan landen waar een ander soort vrijheid bestaat. Die andere vrijheid bestaat er in vrouwen op te sluiten, de handen van de dief af te hakken, het kelen van hem die de Koran niet uit zijn hoofd kent, het stenigen van overspelige vrouwen. Die vrijheid komt niet alleen mannen toe. Ook in het westen lopen gesluierde vrouwen rond die zo hun overtuiging uitdragen. Men kwam er laat achter dat wat in Afghanistan niet mocht in Saoudi Arabie geduld wordt. Het inzicht breekt door dat de andersdenkende ook een vriend kan zijn. Joe Biden heeft begrepen dat een volk slechts wijsheid kan verwerven door het zelf te ontdekken. Het belerende westerse vingertje was een stok om de hond te slaan. East is east and west is west schreef Rudyuard Kipling ooit. Het is deze gedulde apartheid die oorlogen moet voorkomen, vrede moet brengen.

Zag gisteren een mevrouw op de teevee over de hoofddoekenaffaire. Zij was voorzitster of lid van een commissie ter beoordeling van de rechten van de mens Ik hoorde haar zeggen: ‘De geest zit in je hoofd en niet erop.’ Ik dacht even dat gaat de goede kant op. Maar neen, zij verdedigde de hoofddoek omdat de geest in het hoofd zit en niet erop. Het is niet wat erop het hoofd zit dat de politieagent of rechter doet functioneren, neen het is de geest daaronder. Zo meen ik die mevrouw te begrijpen.

Vreemd genoeg wil die mevrouw niet begrijpen dat wat er op het hoofd zit een gevolg is van wat de geest wil en dat is in het geval van het dragen van een hoofddoek ook als het stikheet is het uitdragen van je religieuze overtuiging. Nu is dat op zichzelf misschien niet zo erg, maar wel als die religieuze overtuiging haaks staat op de Nederlandse Grondwet. Die politieagent of rechter zal zeggen ‘dat geeft niet, want ik ben opgeleid om onpartijdig te zijn’.

Helaas is het zo dat net als Vrouwe Justitia met de blinddoek om die onpartijdigheid een ideaal is die in werkelijkheid niet gehaald wordt, hooguit benaderd wordt met een grote foutenmarge. Een onpartijdig opgeleide politieagent of rechter ontkomt niet aan vooroordelen waarvan hij of zij zich vaak niet bewust is. Die schuilen in ieder mens en zijn onzichtbaar al naar gelang de cultuur die hij of zij van huis uit heeft meegekregen.

Hoe kan een simpele burger uitgaan van de onpartijdigheid van een politieagent of rechter die in haar functie haar religieuze overtuiging wil blijven uitdragen? Wie gelooft daarin, behalve de gezagsdragers die het hebben ingesteld natuurlijk, ook die politieagent en die rechter met een hoofddoek en ook die mevrouw die zei dat je geest in je hoofd zit en niet erop. Maar voor de rest?

Het werk van een politieagent of rechter is iets anders dan het werken aan een lopende band waar het dragen van een hoofddoek weinig invloed heeft op het eindproduct. Een advocaat kan een rechter dwingende wetsbepalingen voorhouden waaraan die rechter moet gehoorzamen. Er zijn echter vele niet dwingende wetsbepalingen. Een politieagent en rechter hebben zo een grote mate van beleidsvrijheid. Dat geldt bij uitstek voor het familierecht. Wat moeten ouders verwikkeld in een echtscheidingszaak wel niet denken van een rechter met een hoofddoek op die moet beslissen over de voogdij van hun kinderen? Nu zult u zeggen, dat vooroordeel zit dan bij die ouders. En het is waar, er zullen zeker zedelijk hoogstaande moslimrechters bestaan die het kunnen opbrengen zich los te maken van de cultuur waarin zij zijn opgevoed als die haaks staat op de wet die zij moeten toepassen. Maar zouden zulke rechters in de uitoefening van hun ambt een hoofddoek willen dragen? Het lijkt er eerder op dat zij die dan zouden afleggen, omdat de geest weerspiegeld in een hoofddoek in de uitoefening van hun ambt er niet doet.

De teevee liet ook beelden zien van Engelse en Canadese politieagentes met een hoofddoek. Dat droeg de boodschap uit ‘het kan dus wel’. Ik meen dat daar een grote vergissing wordt begaan. De gedachte daarachter komt waarschijnlijk van leidinggevenden om onvrede bij het muzulmane bevolkingsdeel te beteugelen en conflicten in de kiem te smoren. Dat is een methode die misschien even de vrede bewaart, maar tegelijkertijd voeding geeft aan de gedachte dat er meer te halen is. Een westerse islam is een contradictio in terminis, zoals een vreedzaam communisme dat ook was. Als men niet de grens wil stellen, maar om de lieve vrede wil blijven toegeven begeeft men zich op een pad die op den duur niet langer beheersbaar is.

In de memoires van Winston Churchill is te lezen dat Hitler op vrij eenvoudige wijze bedwongen had kunnen worden als men aan diens krankzinnig gedrag niet had toegegeven. Zijn generaals hadden hem vermoord omdat met de getalssterkte van voor de oorlog diens plannen onhaalbaar waren. Maar door toe te geven werd het westen steeds zwakker, het wilde niet bewapenen en Hitler wel. Hitlers generaals keken met verbijstering toe wat hij allemaal voor elkaar kreeg. Niemand durfde meer aan hem te twijfelen met alle fatale gevolgen van dien.